Turkish-HOWTO
  G�rkem �etin, gorkem@gelecek.com.tr
  v1.0, 21 September 1999

  Bu belge, Linux i�letim sistemi alt�ndaki T�rk�e sorunlar�na ��z�m
  getirmek amac�yla, mevcut T�rk�e deste�inin nas�l kullan�labilece�ini
  anlat�yor.
  ______________________________________________________________________

  Table of Contents


  1. Giri�

     1.1 S�r�m de�i�iklikleri

  2. HOWTO belgeleri

     2.1 T�m HOWTO belgelerini nerede bulabilirim?
        2.1.1 T�rk�e-NASIL belgeleri
           2.1.1.1 Di�er T�rk�e kaynaklar

  3. Klavye ayarlar�

     3.1 Klavye tu� tak�m� y�klenmesi
     3.2 Bu tu�tak�mlar�n� nerede bulabilirim?

  4. Metin ekran (konsol) yaz�tiplerinin y�klenmesi

     4.1 Son d�zeltmeler

  5. �e�itli uygulamalarda T�rk�e kullan�m�

     5.1 Pine
     5.2 Netscape
     5.3 KDE alt�nda T�rk�e
     5.4 kvt
     5.5 GNOME alt�nda T�rk�e

  6. Zaman dilimi ayarlar�

  7. X Window deste�i

     7.1 X Window T�rk�e yaz�tiplerinin y�klenmesi
     7.2 X Window alt�nda T�rk�e klavye kullan�lmas�

  8. Yap�lacaklar



  ______________________________________________________________________

  1.  Giri�

  Bu belge, Linux ve baz� �zel durumlarda UNIX i�letim sisteminde T�rk�e
  kullanabilmek i�in gereken eklemeler hakk�nda okuyucuyu bilgilendirmek
  i�in yaz�ld�. T�rk�e'ye ait olan latin5, bir ba�ka ad�yla ISO8859-9
  standard�n�n, Amerika ve baz� Avrupa �lkelerince kullan�lan latin1
  standard� ile ayn� olmamas� nedeniyle sadece Linux de�il, hemen hemen
  t�m i�letim sistemlerinde bu sorunu fazlas�yla ya��yor olmal�s�n�z.
  �leride ele al�nacak konular ile bu s�k�nt�lar�n pek �o�unu
  atlataca��n�z� �mit ediyorum. E�er metin ekranda, X Window alt�nda
  T�rk�e yazam�yor ve okuyam�yorsan�z, pine ve Netscape gibi
  uygulamalarda T�rk�e karakterleri g�remiyorsan�z bizi izlemeye devam
  edin.

  Bu belgedeki ��z�m denemelerimi Red Hat Linux ile yapt�m.  �al��mayan,
  eksik bilgi i�eren ya da eklenmesinde fayda g�rd���n�z bir b�l�m
  g�rd���n�zde gorkem@gelecek.com.tr adresine bir ileti yollaman�z
  yeterlidir. �zellikle di�er Linux da��t�mlar�nda yap�lacak i�lemler
  farkl� olabilir, bu nedenle �e�itli Linux da��t�mlar�nda
  kar��la�t���n�z ��z�mleri bana g�nderebilirsiniz.



  1.1.  S�r�m de�i�iklikleri

  S�r�m 1.0 : Turkish-HOWTO'nun yaz�lmas�. Hala belirli alanlarda T�rk�e
  sorunlar� ya�ad���mdan dolay� bu belgenin 1.0 s�r�mde kalmayaca��n�
  �mit ediyorum. Dosya, birtak�m alanlarda eksiklikler i�erebilir.
  Burada g�rmek istedi�iniz ne varsa bana bir ileti g�nderin. T�m
  mektuplar�n�za cevap vermeye �al��aca��m.



  2.  HOWTO belgeleri

  Linux'un HOWTO belgeleri, Linux merakl�lar� taraf�ndan biraraya
  getirilmi� ve hepsi belirli bir konuyu ele alan inceleme yaz�lar�ndan
  olu�uyor. Hem teorik, hem de pratik ��z�mler i�eren bu belgeleri t�m
  Linux kullan�c�lar�n�n okumalar�n� tavsiye ederim.


  2.1.  T�m HOWTO belgelerini nerede bulabilirim?



  �  Da��t�mla birlikte : E�er �al���r durumda bir Linux da��t�m�n�z
     varsa, baz� durumlarda g�ncelli�ini k�smen yitirmi�, ancak de�erli
     bilgiler i�eren belgelere /usr/doc dizininden eri�ebilirsiniz.
     Buradaki HOWTO dizini alt�nda ise tahmin edebilece�iniz gibi HOWTO
     belgelerini bulabilirsiniz.

  �  E�er HOWTO belgelerini kurmam��san�z, ya da elinizde bir Linux
     da��t�m� yoksa en yak�n sunsite ar�ivinden de bu belgeleri alman�z
     m�mk�n: www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO <www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO>


  2.1.1.  T�rk�e-NASIL belgeleri


  Baz� HOWTO belgelerinin �evrilmesi sonucu olu�turulan T�rk�e Linux-
  NASIL sayfalar�na www.linux.org.tr <http://www.linux.org.tr>
  adresinden ula�abilirsiniz.


  2.1.1.1.  Di�er T�rk�e kaynaklar


  �  T�rkiye Linux Kullan�c�lar� Grubu, www.linux.org.tr
     <http://www.linux.org.tr>

  �  Gelecek Bili�im ve �leti�im A.�, www.gelecek.com.tr
     <http://www.gelecek.com.tr>


  Haber �bekleri :



  �  news.pcmagazine.com.tr (pcmag.linux)

  �  news.istanbul.edu.tr (tr.bilgisayar.isl-sistemleri.linux)



  Kitaplar :


  T�rkiye'de Linux ile ilgili ��km�� t�m yay�nlara www.gelecek.com.tr
  <http://www.gelecek.com.tr> adresinden ula�abilirsiniz.



  3.  Klavye ayarlar�

  Bu b�l�mde, metin ekranda T�rk�e yazmak i�in gerekli programlar�
  inceleyece�iniz. Bunlardan ilki, bilgisayara T�rk�e klavye tu� tak�m�
  haritas�n� g�sterecek olan loadkeys komutudur. loadkeys komutu ve
  uygun bir T�rk�e klavye da��l�m� haritas� yard�m�yla istedi�imiz bir
  T�rk�e klavyeyi (Q T�rk�e, F T�rk�e gibi) y�kleyebiliriz.



  3.1.  Klavye tu� tak�m� y�klenmesi


  loadkeys komutunun kullan�m� �ok basittir. Da��t�m�n�zda bulunan ve
  /usr/lib/kbd/keymaps/i386 dizini alt�na yerle�tirilmi� olan klavye
  haritalar�ndan bir tanesini se�in. Asl�nda klavye haritalar�n�n ad�n�
  bilmek zorunda de�ilsiniz, burada kullanabilece�iniz dosyalar� ve ne
  tip bir klavyeyi y�klediklerini g�rebilirsiniz:



  �  trq.map : T�rk�e Q klavye

  �  trf.map : T�rk�e F klavye

  �  tralt.map : Bu klavye ile, ALT tu�u ile birlikte bast���n�z bir
     karakterin kar��l��� olan T�rk�e karakter ekranda belirecektir.
     �rnek olarak ALT ve "c" karakterlerine bast���n�z zaman "�", ALT ve
     "G" karakterlerine bast���n�zda ise "�" harfi g�r�lecektir. Bu
     klavye da��l�m�, Q klavyeye al��k�n, ancak arada bir T�rk�e yazmak
     isteyenler i�in ideal g�r�n�n�yor. Ancak h�zl� kullanmak i�in biraz
     zaman istiyor.



  �imdi loadkeys komutunu birka� �rnekte kullanal�m:



       $ loadkeys trq.map                 (T�rk�e Q klavye haritas�n� y�kle)
       $ loadkeys trf.map                 (T�rk�e F klavye haritas�n� y�kle)
       $ loadkeys tralt.map               (T�rk�e F klavye haritas�n� y�kle)



  E�er normal US klavye haritas�na d�nmek isterseniz, defkeymap klavye
  e�lem dosyas�n� kullan�n.


       $ loadkeys defkeymap



  Yap�lan t�m i�lemler t�m sistemde etkin olacakt�r. Bir kullan�c�
  �al��ma yapt�ktan sonra sistem kapan�ncaya, ya da ba�ka bir klavye
  da��l�m� y�klenince de�in klavye d�zeni ayn� kal�r.



  Not: �o�u Linux da��t�mlar�nda bulunan kbd paketi sistemde
  kullan�labilecek klavye e�lem (da��l�m) dosyalar�n� ve yaz�tiplerini
  i�erir. Son zamanlarda, diskten tasarruf sa�lamak amac�yla hem
  yaz�tipi, hem de klavye e�lem dosyalar� s�k��t�r�larak
  kullan�lmaktad�r. Bu tip s�k��t�r�lm�� dosyalar�n sonu .gz ile biter
  (�rne�in trq.map.gz).  loadkeys ve setfont komutlar� herhangi bir
  sorunla kar��la�madan bu dosyalar� okuyabilecek ve gerekli i�lemleri
  yapacakt�r.



  3.2.  Bu tu�tak�mlar�n� nerede bulabilirim?

  E�er kulland���n�z da��t�mda trq.map, trf.map ya da tralt.map klavye
  e�lem dosyalar�n� bulam�yorsan�z ve yukar�daki komutlar� i�lerken hata
  mesaj� al�yorsan�z, ftp.gelecek.com.tr
  <ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce> adresinden bu dosyalar�
  indirmeniz m�mk�nd�r.



  Diledi�iniz klavye d�zenini, Red Hat da��t�m�nda yeralan
  /etc/sysconfig/keyboard dosyas�na ekleyebilirsiniz. Kullanabilece�iniz
  dosya isimlerinden baz�lar� trq, trf ve tralt't�r.


  4.  Metin ekran (konsol) yaz�tiplerinin y�klenmesi


  Metin ekranda T�rk�e g�rebilmek i�in birka� i�leme daha ihtiyac�m�z
  var. Bunlardan ilki T�rk�e karakterleri i�eren yaz�tiplerinin
  y�klenmesi. Bir yaz�tipini y�klemek i�in setfont komutunu
  kullan�yoruz.



       $ setfont latin5u-16.psf.gz



  Yukar�daki komut /usr/lib/kbd/consolefonts dizini alt�ndaki
  latin5u-16.psf.gz yaz�tipi dosyas�n� y�kledi. Bu dizin alt�nda
  yeralan, ya da yukar�da belirtti�im ftp adresinden indirdi�iniz ve ad�
  latin5 ile ba�layan t�m yaz�tipleri T�rk�e karakterler i�erir. Birka�
  deneme de siz yap�n. �zellikle latin5u-12 ve latin5u-14 dosyalar� daha
  k���k yaz�tipi i�erir ve ekranda ayn� anda daha �ok karakter
  g�r�nt�leyerek �al��ma alan�n�z� geni�letir.



  Metin ekranda kullanabilece�iniz t�m T�rk�e yaz�tiplerini
  ftp.gelecek.com.tr <ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce> dizini
  alt�nda bulabilirsiniz.
  4.1.  Son d�zeltmeler

  At�lmas� gereken birka� ad�m daha kald�. �nce /etc/inputrc dosyas�
  i�ine a�a��daki sat�rlar� ekleyin. E�er dosya yoksa kendiniz
  olu�turun.



       set input-meta on
       set convert-meta off
       set output-meta on



  Ard�ndan /etc/profile dosyas�n�n sonuna, a�a��daki sat�rlar� ekleyin.



       export INPUTRC=/etc/inputrc



  Art�k rahatl�kla bash komut sat�r� alt�nda T�rk�e yazabilir ve
  okuyabilirsiniz. Yukar�da yap�lan i�lemleri e�er /etc/rc.d/rc.local
  dosyas�na eklerseniz, herkes i�in tan�ml� bir klavye e�lem dosyas� ve
  yaz�tipi yaratm�� olursunuz:



       setfont latin5u-16.psf
       loadkeys trq.map.gz



  5.  �e�itli uygulamalarda T�rk�e kullan�m�



  5.1.  Pine


  Pine ile T�rk�e ileti g�ndermek ve almak istiyorsan�z, .pinerc
  dosyas�nda, character-set de�i�keninin kar��s�nda, a�a��daki
  de�i�ikli�i yapman�z gerekiyor:



       # Reflects capabilities of the display you have. Default: US-ASCII.
       # Typical alternatives include ISO-8859-x, (x is a number between 1 and 9).
       character-set=ISO-8859-9



  Yukar�daki de�i�iklikleri yapt�ktan sonra, pine ile kolayca T�rk�e
  karakterler i�eren e-posta yollayabilirsiniz.



  5.2.  Netscape


  Netscape'te yaz�tipi se�imi i�in, Edit - Preferences - Appearance -
  Fonts - For the Encoding men�s�ne gidin ve buradan ``Turkish
  (iso-8859-9)'' se�ene�ini i�aretleyin. Daha a�a��da yeralan ``Use my
  default fonts, overriding document-specified fonts'' se�ene�ini
  i�aretlemeniz halinde ise Netscape, sadece sizin belirtti�iniz
  yaz�tiplerini ekranda g�sterecektir.  Yine de Netscape ile T�rk�e
  yaz�tiplerini g�rmekte s�k�nt� �ekerseniz View -> Encoding -> Turkish
  (ISO-8859-9) se�ene�ini i�aretlemelisiniz.

  Genel kural olarak yaz�tipini se�menize izin veren t�m yaz�l�mlarda
  T�rk�e yaz�tiplerini kullanabilirsiniz.



  5.3.  KDE alt�nda T�rk�e


  KDE pencere aray�z�n�n b�y�k bir k�sm� T�rk�eye �evrildi. 1.0
  s�r�m�nden itibaren gelen T�rk�e deste�i ile pek �ok uygulama
  yaz�l�m�n� T�rk�e �al��t�rabiliyorsunuz.



  KDE alt�nda, programlar�n T�rk�e �al��mas� ve mesajlar�n T�rk�e
  ��kmas� i�in kcontrol program�n� �al��t�r�n. Sol tarafta yeralan
  Desktop - Language men�s� i�inde ilk dil olarak Turkish'i se�in.
  Bundan sonra a�aca��n�z her KDE program�, e�er destekleniyorsa T�rk�e
  �al��acakt�r.



  5.4.  kvt


  kvt, KDE ile birlikte gelen bir terminal em�lasyon program�d�r. kvt'de
  kullanaca��n�z yaz�tipini se�mek i�in, s�ras�yla


  �  Se�enekler - Yaz�tipi men�s�ne girin.

  �  Karakterler se�ene�inin yan�ndaki d��meden iso-8859-9 se�ene�ine
     t�klay�n.

  �  �sterseniz boy, t�r ve di�er se�eneklere de g�zatabilir ve bunlar�
     de�i�tirebilirsiniz. �zellikle Courier yaz�tipi en iyi g�r�nt�y�
     sa�layacakt�r.

  �  kvt'ye geri d�n�n.

  Art�k kvt alt�nda T�rk�e yazabilirsiniz. Ancak X Window'da hen�z
  T�rk�e karakterlerinizi tan�tmad�ysan�z yukar�da yaz�lanlar� yapmak
  m�mk�n olmaz.  Bunun i�in �nce ``X Window T�rk�e yaz�tiplerinin
  y�klenmesi'' ba�l��� alt�nda yeralan y�nergeleri izleyin.



  kvt'nin yeni bir s�r�m�n� kullanman�z halinde, �nce kvt'yi �al��t�r�n,
  ard�ndan farenin sa� tu�uyla kvt �zerinde herhangi bir noktaya bas�n.
  Yukar�daki maddeleri s�ras�yla takip edin.



  5.5.  GNOME alt�nda T�rk�e

  GNOME masa�st� alt�nda, �zellikle gnome terminal alt�nda
  ya�ayabilmeniz muhtemel T�rk�e karakter sorununa ��z�m i�in, a�a��daki
  maddeleri uygulay�n:



  �  Bir gnome terminal a��n. GNOME panelinin (ekran�n en alt�nda)
     �zerinde yeralan ekran g�r�nt�s� �zerine t�klayabilirsiniz.

  �  Settings - Preferences i�ine girin. Font kar��s�ndaki kutucukta,
     halen kullan�lan yaz�tipi yeralmaktad�r. Kar��s�ndaki kutuya
     (Browse) t�klay�n.

  �  Filter sekmesine t�klay�n. Charset b�l�m�nden ISO8859-9'u se�in.
     Ok'i t�klay�n.

  �  Ok diyerek son pencereden de ��k�n. �imdi gnome terminalde T�rk�e
     karakterleri g�rebileceksiniz.



  6.  Zaman dilimi ayarlar�


  T�rkiye, Greenwich'ten 2 saat ileride yeralan zaman dilimi ku�a��
  i�indedir. Bunu, bir e-posta ald���n�z zaman iletinin en �st k�sm�nda
  yeralan +02:00 i�aretinden de anlayabilirsiniz. E�er hatal� bir zaman
  diliminde yeral�yorsan�z, yap�lmas� gereken i�lemler a�a��dad�r.
  Alternatif olarak, Red Hat ve Mandrake da��t�mlar�yla gelen timeconfig
  paketi zaman dilimini ayarlaman�z konusunda yard�mc� olacakt�r.



  �nce /etc/localtime saat ayar� dosyas�n� silin:



       # rm /etc/localtime



  Ard�ndan, bu dosyay� bir sembolik ba� ile,
  /usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul dosyas�na ba�lay�n.



       # ln -s /usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul /etc/timeconfig



  timeconfig paketinde ise sadece ``Turkey'' se�ene�ini i�aretleyin ve
  ��k�n.

  E�er /etc/localtime dosyas� yoksa, ba�ta sendmail olmak �zere pek �ok
  programda ho� olmayan hata mesajlar� al�rs�n�z.


  7.  X Window deste�i



  Metin tabanl� bir ekran alt�nda T�rk�e yazd�ktan ve uygulamalar�m�z�
  T�rk�e yaz�tipleriyle kullanmaya ba�lad�ktan sonra X Window alt�nda
  nas�l T�rk�e yaz�l�r ve okunur, g�relim.


  7.1.  X Window T�rk�e yaz�tiplerinin y�klenmesi


  �ncelikle yapmam�z gereken, T�rk�e yaz�tiplerinin X Window'a
  tan�t�lmas�d�r. X Window a��l�rken, hangi yaz�tiplerini y�kleyece�ini
  belirlemek amac�yla baz� �ntan�ml� dizinlere bakar. Bu dizinler,
  /usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyas�nda belirtilmi�tir.



  RPM paketlerini kurabilece�iniz bir da��t�m kullanman�z halinde,
  T�rk�e yaz�tiplerini ve klavye harita ek dosyas�n� y�klemi�seniz,
  i�iniz �ok kolay. Bu dosyalar� y�kleyip y�klemedi�inizi bilmiyorsan�z
  a�a��daki komutu �al��t�r�n.



       # rpm -qa | grep ISO8859-9
       XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
       XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
       XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1



  Yukar�daki sat�rlara benzer bir ��kt� alm�� olman�z gerekiyor (s�r�m
  numaralar� farkl� olabilir). E�er almad�ysan�z T�rk�e yaz�tiplerini
  kurmam��s�n�z demektir. E�er Red Hat Linux kullan�yorsan�z, CD'yi
  s�r�c�ye yerle�tirip s�rayla �u i�lemleri yap�n:



       # mount /dev/cdrom
       # cd /mnt/cdrom/RedHat/RPMS/
       # rpm -i XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
       # rpm -i XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
       # rpm -i XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1



  Yaz�tiplerini ve klavye e�lem dosyas�n� sisteminize kurduktan sonra
  bir sonraki ad�ma ge�in.



  �imdi, daha �nce yar�m b�rakt���m�z noktaya geri d�nelim. X Window'un
  y�kleyece�i yaz�tiplerinin bulundu�u dizinler
  /usr/X11R6/lib/X11/XF86Config  dosyas�nda belirtiliyordu.



  Bu dosya i�inde, a�a��dakine



  FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
  FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
  FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
  FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
  FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"



  ya da buna



       FontPath    unix/-1



  benzer sat�rlar g�receksiniz.

  Bu sat�rlar�n en ba��na, kurdu�umuz T�rk�e yaz�tipleri neredeyse o
  dizinin ad�n� yaz�yoruz. Red Hat Linux 6.0'dan itibaren T�rk�e
  yaz�tipleri /usr/share/fonts/ISO8859-9 dizinine kuruluyor. Bu dizin
  patikas�n� XF86Config dosyas�n�n en �st�ne ekleyelim. T�m T�rk�e
  yaz�tipleri kurulmu�sa /usr/share/fonts/ISO8859-9 dizini alt�nda
  a�a��daki dosyalar� g�rebilirsiniz:



       # ls -al /usr/share/fonts/ISO8859-9/
       total 17
       drwxr-xr-x   5 root     root         1024 Feb 13 19:04 .
       drwxr-xr-x  11 root     root         1024 Feb 15 18:46 ..
       drwxr-xr-x   2 root     root         6144 Feb 13 19:04 100dpi
       drwxr-xr-x   2 root     root         6144 Feb 13 19:04 75dpi
       drwxr-xr-x   2 root     root         1024 Feb 13 19:04 misc



  �imdi ISO8859-9 dizininde T�rk�e yaz�tiplerimizin bulundu�unu
  /usr/X11/lib/X11/XF86Config dosyas�nda belirtelim.



       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/misc"
       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/75dpi"
       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/100dpi"
       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
       FontPath   "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"



  Tabi, bu dosyada "FontPath  unix/:-1" sat�r� varsa, ekleme yapaca��n�z
  �� sat�r� da "FontPath   unix/:-1" sat�r�n�n ba��na koyman�z
  gerekiyor.



  �u anda yaz�tiplerimizi sisteme tan�tm�� durumday�z. X Window
  a��l�rken �nce en �stteki FontPath bilgileri okunacakt�r.

  �imdi X Window'a girin. Netscape ile herhangi bir T�rk�e dosyay�
  g�r�nt�leyebilirsiniz.



  7.2.  X Window alt�nda T�rk�e klavye kullan�lmas�


  S�ra geldi klavye ayarlar�n�n yap�lmas�na. Red Hat ile birlikte,
  T�rk�e klavye e�lem dosyalar� da geliyor. Bu dosyalar,
  /usr/X11R6/lib/X11/etc dizininde yeral�yorlar:



       # cd /usr/X11R6/lib/X11/etc/
       # ls -al xmodmap.*
       -r--r--r--   1 root     root         4988 Oct 10 10:53 xmodmap.std
       -rw-r--r--   1 root     root         2764 Oct  6  1998 xmodmap.tralt
       -rw-r--r--   1 root     root         2316 Oct  6  1998 xmodmap.trf
       -rw-r--r--   1 root     root         2316 Oct  6  1998 xmodmap.trq



  Yukar�daki dosyalar s�ras�yla standart Amerikan klavye, alt T�rk�e
  klavye, F klavye ve Q T�rk�e klavyeye kar��l�k geliyor. X Window'a
  girerken bu klavyelerden bir tanesini aktif hale getirmemiz gerekiyor.
  �rnek olarak, Q T�rk�e klavyenin, X Window a��l�rken etkin olmas�
  i�in, /home/kullan�c�-ad�/.xinitrc dosyas�na a�a��daki sat�r�
  eklemelisiniz.



       xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq



  .xinitrc dosyas�na, kulland���n�z pencere y�netecisini �al��t�racak
  �ekilde bir eklenti de yapman�z gerekecektir. Bu eklentiyi de
  yapt�ktan sonra dosyan�n son hali a�a��dakine benzer bir hal al�r:



       xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq
       startkde



  Tabi siz startkde yerine istedi�iniz pencere y�neticisini �al��t�racak
  �ekilde bir komut yazabilirsiniz.

  X Window'a girdikten sonra da klavye haritas�n� de�i�tirmek m�mk�nd�r.
  Bunun i�in yukar�da �rne�i bulunan xmodmap komutunu do�rudan xterm
  alt�nda �al��t�rabilirsiniz.

  X Window alt�nda kullan�lan klavye e�lem dosyalar�ndan xmodmap.tralt,
  konsol ekranda kullan�lan tr.alt dosyas�ndan biraz farkl�l�k
  g�steriyor.  Konsol alt�nda, herhangi bir T�rk�e karakteri bast�rmak
  i�in ALT tu�unu kullan�rken, X Window alt�nda ALT-GR tu�unu
  kullanmal�s�n�z.

  XFree86'daki g�zel bir �zellik de, konsolda kullan�lan klavye e�lem
  dosyas�n�n ayn�s�n�n, X Window a��l�rken de kullan�labilmesi. Bunun
  i�in, /usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyas�nda,
       XkbDisable



  �eklinde bir sat�r�n bulunmas� gerekir.



  8.  Yap�lacaklar


  Nefesimin yetti�i bir noktada, uluslararas�la�t�rma (i18n -
  internationalizaton) ve yerelle�tirme (l10n - localization) konular�na
  da girmek istiyorum. Bu sayede �rne�in ayn� kaynak kodu derleyerek,
  farkl� diller i�in farkl� tarih g�sterimleri sunabilirsiniz. Bir dosya
  i�inde s�ralama yaparken "�" karakterinin, "c"den hemen sonra
  gelmesini sa�layabilirsiniz. i18n sayesinde bir yaz�l�m�n kullan��l���
  �ok artar. KDE gibi g�zel bir masa�st� paketini �imdi T�rk�e
  kullanabiliyorsan�z bunu i18n deste�ine bor�lusunuz.

  Bunlar�n yan�nda, s�rada Star Office'in T�rk�e ayarlar�n�n yap�lmas�
  var. Sa�olsun Sun Microsystems, Star Office'i serbest b�rakarak Linux
  kullan�c�lar�n�n �ok geli�mi� bir ofis paketine sahip olmalar�na
  yard�m etti. Bize de bu nimetten yararlanmak kald�.

  Sevgi, sayg�, Linux